Afgelopen jaar was er heel wat te doen omtrent de naambadges die onder meer treinbegeleiders zouden moeten dragen om zich kenbaar te maken bij het uitschrijven van administratieve sancties. Wij hebben dit meteen aangekaart aangezien aan de hand van de gegevens op deze badge vaak eenvoudig de volledige identiteit en zelfs het adres van een sanctionerende ambtenaar te achterhalen valt, waardoor het risico op agressie zich uitbreidt naar de privésfeer.

Via een spoedprocedure in de kamer zal de bewuste wet gewijzigd worden in de zin dat een vaststellende ambtenaar niet meer bij naam identificeerbaar moet zijn. Het spreekt voor zich dat we deze ontwikkeling enkel maar kunnen toejuichen. We hebben sinds de nu geviseerde wet in voege getreden is, immers melding gekregen van verschillende incidenten waarbij bedreigingen en beledigingen werden geuit tegen het treinbegeleidingspersoneel via de sociale media.

We hebben al verschillende bonden de pluimen voor deze evolutie in dit dossier op hun hoed zien steken. De OVS weigert mee te doen aan dit opbod. Zowat alle vakorganisaties die de betrokken personeelscategorieën vertegenwoordigen, zijn in dit dossier op verschillende manieren en op verschillende niveau’s bij diverse instanties tussengekomen, en we nemen aan dat ook de NMBS zelf haar gewicht achter dit dossier gegooid heeft. We nemen dan ook aan dat de gezamenlijke inspanning heeft geleid tot het beoogde resultaat, en nemen dit dossier als voorbeeld van wat bereikt kan worden als alle vakorganisaties zouden samenwerken in plaats van zich keer op keer tegen elkaar te laten uitspelen door directie en regering.

Het tekort aan treinbegeleiders bij de NMBS heeft zodanige proporties aangenomen dat veel collega’s momenteel bereid zijn tot actie of er zelfs over denken het bedrijf te verlaten. Verlof krijgen is steeds een uitdaging. In sommige depots is er maar net genoeg personeel om de voorziene prestaties uit te voeren, maar geen enkele reserve mocht iemand uitvallen wegens ziekte of ongeval. Het afschaffen van controlediensten, zo belangrijk in de strijd tegen agressie, is schering en inslag. Het is vaak dankzij de welwillendheid van het personeel onderling, diensten worden verschoven en intervallen ingekort, dat er nog verlof gegeven kan worden.

De treinen moeten en zullen echter blijven rijden. Treinen afschaffen wegens personeelsgebrek gebeurt niet, waardoor het begeleidingspersoneel kind van de rekening wordt van een falend aanwervingsbeleid. Sterker nog, hoewel het personeelstekort al jaren aansleept, werd recent het aantal te verzekeren treinen in het vervoersplan nog maar eens verhoogd, zonder dat hiervoor personeel beschikbaar was. De treinbegeleiders zijn deze situatie dan ook terecht meer dan beu. De work-lifebalans is volledig zoek.

De directie erkent het probleem, maar lijkt niet in staat om concrete oplossingen aan te reiken. Hoewel het aanwervingsbudget volgend jaar hoger zou zijn dan ooit, weigert men naar de grond van het probleem te kijken. Volgende oorzaken, die door een verhoogd aanwervingsbudget niet of onvoldoende worden aangepakt, liggen volgens onze analyse aan de grond van het personeelsgebrek:

Het personeelstekort zelf: een goede work-lifebalans staat hoog op het verlanglijstje van mensen die op zoek zijn naar een (nieuwe) job. Zolang de NMBS deze niet kan bieden, mede door het huidige personeelstekort, zal het moeilijk blijven om voldoende gemotiveerde kandidaten aan te trekken. Dat deze balans momenteel als negatief ervaren wordt, is ook één van de redenen dat momenteel een ongezien hoog aantal collega’s andere professionele oorden opzoeken.

Afbraak van een aantal belangrijke voordelen: Het aantal rust- en compensatiedagen werd verminderd (wat alweer een negatieve invloed heeft op de work-lifebalans). De medische herklassering, die veel zekerheid gaf in een beroep dat zware lichamelijke eisen stelt, werd in het nadeel van het personeel gewijzigd. Er is geen sprake meer van een vaste benoeming na het bevredigd beëindigen van de stageperiode. En tenslotte worden ook nog eens de pensioenvoorwaarden aanzienlijk aangescherpt.

De One Man Car: Het spook van de OMC blijft de kop opsteken. Niet alleen in de pers, maar ook in de verslagen van diverse comités. Ondanks de ontkenning van mevrouw Dutordoir dat deze onder haar beleid zeker niet ingevoerd zal worden, ontstaat hierdoor de perceptie dat het beroep van treinbegeleider een beroep zonder toekomst zou zijn.

Volgens de OVS zijn er wel oplossingen om op relatief korte termijn het personeel terug gemotiveerd te krijgen en zo de personeelsvlucht een halt toe te roepen, en om makkelijker nieuwe collega’s aan te trekken. Veel van deze oplossingen zijn tot op heden echter een taboe gebleken voor de directie.

• Schaf treinen af in plaats van personeel verlof te weigeren. Een minimaal aantal personen zou steeds verlof moeten kunnen krijgen, ongeacht het aantal zieken, gekwetsten of vrijgestelden. Een minimaal gegarandeerd verlof van 20% van het totale voorziene kader zou perfect mogelijk moeten zijn.
• ARPS Bundel 542 voorziet één lange gegarandeerde verlofperiode van 7 dagen per jaar. Deze hoeft niet eens in een verlofperiode te vallen, wat vaak onoverkomelijke problemen oplevert met de vakantieperiodes van kinderen en partners. Een minimum van twee weken gegarandeerd verlof in één van de vakantieperiodes (Paasvakantie, Zomervakantie, Kerstvakantie) moet kunnen worden gegarandeerd.
• Zolang het personeelstekort precair blijft, dient een maximum aan overkoepelend personeel ingezet te worden op de treinen. Niet om een paar treinen te verzekeren, maar om volledige diensten over te nemen. Het effectief operationeel personeel kan hierdoor even ontlast worden en de hoognodige rust vinden.
• De aanwerving van treinwachters. Wachters komen niet tussen in de veiligheidsgerelateerde taken van een treinbegeleider, maar staan hem bij in zijn controlerende en commerciële taak. Hierdoor kunnen de diplomavereisten lager liggen. Wachters kunnen een treinbegeleider vergezellen als controlebediende, waardoor voor deze taak geen treinbegeleider ingezet moeten worden.

Tenslotte wijzen we er nogmaals op dat het treinpersoneel er in de reizigersenquêtes steevast hoog gewaardeerd wordt. Mocht binnen de NMBS dezelfde waardering aan de dag gelegd worden en mochten bepaalde taboes worden doorbroken, dan zou ook het treinbegeleidingspersoneel van tijd tot tijd kunnen genieten van enkele zuurverdiende dagen rust. Een uitgeruste werknemer, die zich gewaardeerd voelt, kan zich ook beter inzetten voor de maatschappij.

De inwerkingtreding op 01/11/2018 van de ‘Wet op de politie van de spoorwegen’ dd. 27/04/2018 leidt momenteel tot grote ongerustheid bij een groot deel van het NMBS-personeel, vooral dan bij het treinbegeleidingspersoneel.

Volgens deze wet dient vanaf volgende maand het spoorpersoneel in hun hoedanigheid van ‘vaststellende beambte’ “ten allen tijde en op zichtbare wijze bij zijn naam kunnen worden geïdentificeerd.” In navolging van de dwingende bepalingen van deze wet heeft de NMBS het begeleidingspersoneel ervan in kennis gesteld dat vanaf volgende maand een badge met naam gedragen dient te worden.

Dit is een ontwikkeling die ons grote zorgen baart. Via de sociale media is het immers vaak een koud kunstje om aan de hand van deze gegevens de volledige identiteit, in sommige gevallen zelfs het adres, van een personeelslid te achterhalen. Net om deze reden wordt er in de opleiding tot treinbegeleider op gehamerd dat men zich in een conflictsituatie steeds moet identificeren aan de hand van het treinnummer in plaats van met de eigen naam. Er kan dan ook niet in alle redelijkheid worden ontkend dat het zichtbaar moeten dragen van een badge met naam verregaande complicaties kan hebben voor zowel de privacy als de veiligheid van het personeel.

De agressie tegenover het treinpersoneel is al enige tijd in stijgende lijn. Door het zichtbaar moeten dragen van persoonsgegevens kan het risico op agressie zich ook verplaatsen naar de privésfeer. Het nu meestal loze dreigement dat “men iemand wel zal weten te vinden” wordt angstwekkend reëel, net als de mogelijkheid dat personeelsleden gestalkt zullen worden, zowel online als in het echte leven. Om deze reden hebben verschillende treinbegeleiders ons al laten weten dat ze zullen weigeren deze badge te dragen, en zelfs andere professionele oorden op te zoeken als de draagplicht ervan afgedwongen zou worden.

We vinden het bovendien enigszins tegenstrijdig dat voornoemde wet het treinbegeleidingspersoneel verregaande mogelijkheden biedt om vaststellingen te doen van feiten die aanleiding kunnen geven tot een zware administratieve boete, maar dat er net door de identificatieplicht bij het begeleidingspersoneel weinig animo zal zijn om zulke vaststellingen te doen aangezien hun identiteit onmiddellijk gekend zal zijn door de overtreder, en ze zich dus blootstellen aan represailles.

In het verleden werden de politiediensten met een gelijkaardige problematiek geconfronteerd. Een wetswijziging in 2014 heeft deze kwestie voor hen geregeld in die zin dat de naam op de badge vervangen kan worden door een identificatienummer zodat hun persoonlijke levenssfeer en veiligheid gewaarborgd blijven.

We menen dat dezelfde bezorgdheid voor de veiligheid en de privacy van het politiepersoneel die de aanleiding vormde tot deze wetswijziging evenzeer opgaat voor het treinbegeleidingspersoneel (en bij uitbreiding al het NMBS-personeel dat kan fungeren als vaststellende ambtenaar), dat eveneens onder moeilijke omstandigheden die maar al te vaak aanleiding geven tot agressie haar werk moet doen.

We erkennen de nood aan een ondubbelzinnige identificatie van een vaststellende beambte. Het lijkt ons echter perfect mogelijk om dit te doen aan de hand van een identificatienummer of een schuilnaam in plaats van de eigen naam. De NMBS kan zich echter niet boven de wet stellen, die duidelijk aangeeft dat het personeel een badge met de eigen achternaam en voorletter moet dragen. We zullen daarom eerstdaags de minister van Binnenlandse Zaken aanschrijven om aan te dringen op een wetswijziging die andere manieren van identificatie toelaat. We hopen dat vanuit de NMBS gelijkaardige stappen zullen worden ondernomen.