Al enige tijd melden treinbegeleiders moeilijkheden bij betalingen via Bancontact aan boord van de trein. Blijkbaar schuilt het probleem in een update van het satelliettoestel dat de treinbegeleider in combinatie met het ITRIS-toestel gebruikt om betalingsverrichtingen uit te voeren.

In een INFO Flash-bericht naar het treinbegeleidingspersoneel erkent de NMBS op 13 september het probleem, en geeft meteen de werkwijze aan indien een reiziger alleen met een bankkaart kan of wil betalen, en dit onmogelijk blijkt via de terminal van de treinbegeleider. De treinbegeleider dient dan een document C170 (‘zonder vervoersbewijs’) en een document C6 (‘andere vaststellingen’) op te maken, met als vermelding dat de betaling via kaart niet mogelijk was. Met deze twee documenten moet de reiziger zich binnen de 14 dagen wenden tot de klantendienst met een verzoek tot regularisatie. [lees verder onder het bericht]

Deze werkwijze is vanuit het oogpunt van klantvriendelijkheid op geen enkele manier te verantwoorden. De dienstverlening in de stations wordt aan sneltempo afgebouwd. De reiziger wordt verwezen naar geautomatiseerde verkoopkanalen via automaten en internet. Voor wie niet mee is met de digitale maatschappij, anderstaligen, mensen met een beperking of leesproblemen,… is een ticket kopen bij de treinbegeleider vaak de enige manier om in contact te komen met een mens die advies kan geven, vragen kan beantwoorden en een dienstverlening op maat kan bieden.

Wanneer het dan tenslotte niet mogelijk blijkt om bij de treinbegeleider te betalen omdat de apparatuur het wegens technische problemen laat afweten, iets waar de klant absoluut geen schuld aan heeft, schuift de NMBS de verantwoordelijkheid hiervoor volledig van zich af, en ziet de klant zich verplicht een administratieve regularisatieprocedure te doorlopen, op straffe van 75 euro boete.

Gelukkig laten de meeste treinbegeleiders doorgaans hun gezond verstand spreken als ze deze situatie tegenkomen.

De OVS is voorstander van een degelijk en goedkoop openbaar vervoer. Het boordtarief kan daarin een plaats hebben, mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Zo dient het bedrag redelijk en in verhouding tot zowel de prijs van het ticket als de reële aanmaakkosten te zijn. Naast de geautomatiseerde verkoopkanalen dienen er voor de reiziger voldoende mogelijkheden te zijn om aan een loket een ticket te kopen. Ticketautomaten moeten betrouwbaar en gebruiksvriendelijk zijn. En tenslotte moet de klant uit een ruime waaier van betalingsmogelijkheden kunnen kiezen.

De NMBS schiet momenteel op elk van deze voorwaarden schromelijk te kort.

Op de verzoeningsvergadering die naar aanleiding van de stakingsaanzegging voor 17 augustus werd georganiseerd, bleek nogmaals een fundamenteel verschil in visie met de directie over de verlofproblematiek voor het treinbegeleidingspersoneel.

De graduele opbouw van het minimum gegarandeerd verlof verloopt in onze ogen te langzaam. De OVS deed een tegemoetkoming door te verzoeken dat in de kerstvakantie volgens een aangepaste dienstregeling zou worden gereden die meer ruimte tot verlof laat, en dat vanaf februari verlof zou kunnen worden toegekend aan 15% van het voorziene kader. Dit voorstel werd niet aanvaard door de directie.

Meer nog, uit de gesprekken bleek dat de 15% een doelstelling blijft, die volgens de directie welliswaar in de meeste gevallen gehaald zal worden zonder dat ze daar evenwel harde garanties voor wil bieden. Nochtans is deze garantie voor de OVS essentieel omdat ze het personeel zekerheid biedt.

Het vlinderkader dat naar aanleiding van een eerdere staking door de OVS werd gesuggereerd aan de directie om aan deze 15% te kunnen voldoen, vormt reeds een flinke tegemoetkoming omdat we absoluut geen voorstander zijn van de flexibiliteit die van deze mensen zal worden verwacht. Voor de OVS zijn dus een flink een aantal voorwaarden verbonden aan dit idee. Het moet gaan om een supplementair kader, boven het normale treinbegeleidingscontingent, zuiver op vrijwillige basis en tegen een flinke bijkomende vergoeding zodat het ook interessant wordt om de extra inspanning te leveren. Ook moeten een aantal zekerheden voor dit kader vastgelegd worden, zoals een beperking van de afstand waarop ze inzetbaar zijn, een voorkeur voor vroege of late diensten en een aantal gekende vrije dagen.

De directie stelde dat, onder die voorwaarden, flink wat extra aanwervingen nodig zouden zijn. Nochtans is dit kader een vereiste om ook in kleinere depots de 15% verlof te kunnen garanderen. Het gegeven dat door de directie onze voorwaarden voor dit vlinderkader als te beperkend werden ervaren, legt ook duidelijk de krijtlijnen bloot waarbinnen de werkgroepen die met de erkende organisaties over dit onderwerp worden georganiseerd. Het wantrouwen voor deze werkgroepen blijkt dus terecht.

Hoewel de vergaderingen op een serene en constructieve wijze zijn verlopen, zijn we alsnog op een punt komen waar een staking onoverkomelijk is. De directie wil immers niet voorzien in een personeelsbestand dat in alle depots voor 15% van het voorziene kader verlof garandeert.  

Natuurlijk is er extra personeel nodig, bovenop de huidige aanwervingen, om een werkbaar systeem te ontwikkelen waarmee men in alle depots (ook de kleinere) steeds een garantie op verlof kan bieden. Zulk een kader laat bovendien toe om méér personeel op de treinen in te zetten, waardoor zowel de kwaliteit van de dienstverlening als de veiligheid stijgen.

Bij de vorige actie reed volgens onze eigen tellingen minder dan de helft van de treinen, en dan nog door de massale inzet van omkaderingspersoneel, wat een zeer krachtig signaal was. De directie is zich daarvan bewust en deed alle moeite om dit cijfer te minimaliseren door in hun ‘officiële’ tellingen ook niet commerciële ritten van en naar de stelplaatsen mee te nemen.

De 15% verlofgarantie is een positieve strijd, een gerechtvaardigde strijd en dient op een eerlijke manier te worden verwezenlijkt. Daar gaan we als OVS voor. En we rekenen nogmaals op jullie massale steun.

De gesprekken tussen de Onafhankelijke Vakbond voor Spoorwegpersoneel  OVS en de directie in verband met de problematische verlofsituatie van het treinbegeleidingspersoneel, hebben gisteren niet geleid tot een doorbraak in dit dossier. De directie wou ons tot op zekere hoogte tegemoetkomen, maar verbond hier geen harde garanties aan.

Volgende maatregelen werden uitgebreid besproken:

Het opzetten van een wachtdienst voor buddies voor treinbegeleiders die tijdens hun dienst geconfronteerd worden met critical incidents zoals agressie of persoonsongevallen. We appreciëren de inspanningen die de directie op dit gebied wil leveren, maar benadrukken dat dit niet meer is dan een inhaalbeweging ten opzichte van het vaak schrijnend gebrek aan onmiddellijke opvang tegenwoordig, en dat deze maatregel geen enkele invloed heeft op de aangekaarte verlofproblematiek.

De OVS lanceerde op een eerdere verzoeningsvergadering het idee van een zogenaamd “vlinderkader”. Een “vlinder” is een treinbegeleider die, louter op vrijwillige basis en tegen vergoeding, uitermate flexibel opgesteld kan worden in verschillende standplaatsen in functie van eventuele personeelstekorten, bijvoorbeeld door ziekte of deeltijds werken. Voor OVS dient dit vlinderkader een contingent te zijn bovenop het normale treinbegeleidingskader. Op momenten dat ‘vlinders’ niet als vlinder worden ingezet, kunnen ze opgesteld worden als bijvoorbeeld controlebediende. De directie staat open voor de oprichting van dat kader, waarvoor de specifieke tewerkstellingsmodaliteiten nog moeten worden uitgewerkt, maar niet als extra contingent bovenop het voorziene kader.

De centrale eis van OVS betrof het verplicht moeten kunnen toekennen van verlof aan minstens 15% van het voorziene kader in elke standplaats, en dit op elk ogenblik en ongeacht de omstandigheden. Afwezigheden zoals rust- en compensatiedagen, ziekte of vormen van (al dan niet thematische) deeltijdse arbeid mogen dus niet worden meegeteld voor het berekenen van deze ondergrens.

 Vanuit deze eis werd door de directie het engagement geuit om deze maatregel gefaseerd in te voeren. Een eerste voorstel ging uit van 13% begin december, 14% bij de aanvang van de paasvakantie 2020 en 15% bij de zomervakantie 2020. Dit engagement werd later bijgesteld tot 15% bij aanvang van de paasvakantie 2020, dit gecombineerd met een verhoging van het aandeel deeltijdse arbeid van 10% van het kader nu, tot 12% in december.

Voor OVS is deze gefaseerde uitrol, zonder enige garantie dat de doelstellingen effectief bereikt zullen worden, te weinig ambitieus.  Wij hebben de directie er herhaaldelijk op gewezen dat we geen onredelijke eisen stellen, enkel dat een basisrecht van het personeel wordt gerespecteerd. Het is onaanvaardbaar dat zelfs nu nog treinbegeleiders hun verlof in extremis wordt ingetrokken, dat men pas de dag voordien enige zekerheid heeft of dat men tijdens een meerdaagse afwezigheid geacht wordt elke dag contact op te nemen met de diensttabel om na te gaan of men al dan niet ingepland werd.

De OVS kan tot op zekere hoogte begrip opbrengen voor een aantal door de directie opgeworpen praktische bezwaren die de onmiddellijke implementatie van de gevraagde maatregelen bemoeilijken. De OVS heeft een ultiem tegenvoorstel geformuleerd dat uitging van 15% gegarandeerd verlof in alle omstandigheden in alle standplaatsen uiterlijk in december, en dit gecombineerd met een gefaseerde uitrol van het nieuwe vervoersplan.

Deze gefaseerde uitrol van het vervoersplan vormt voor ons de garantie dat het treinbegeleidingspersoneel niet alweer kind van de rekening wordt als de aanwerveringsdoelstellingen niet gehaald worden. In ons voorstel zou in een eerste fase van het vervoersplan het treinaanbod uitgaan van het aantal beschikbare treinbegeleiders in december, waaraan later treinen kunnen worden toegevoegd in functie van een eventuele nieuwe instroom aan treinbegeleiders. Hiermee raakten we echter een heilig huisje voor de directie.

De OVS vindt zich niet terug in kritiek omtrent ‘opgevoerde negativiteit op de sociale media’ vanwege een andere syndicale organisatie, die nu wel gesteund door de druk van de stakingsactie van OVS aan de onderhandelingstafel kan plaatsnemen. In tegendeel, wij menen ons in dit verhaal sereen, correct en uitermate constructief te hebben opgesteld, en dit zonder de belangen van het treinbegeleidingspersoneel en onze leden uit het oog te hebben verloren. Een zoveelste dossier gebasseerd op louter engagementen zonder harde garanties, is gezien de huidige situatie op geen enkele manier verdedigbaar naar de mensen die nu keer op keer hun verlofplannen in het water zien vallen.

Tenslotte benadrukt de OVS dat, in tegenstelling tot bepaalde insinuaties door een erkende syndicale organisatie, in dit dossier -en talrijke vorige dossiers- wel degelijk de hand naar de andere partijen werd uitgestoken om het probleem samen in gemeenschappelijk front aan te pakken. Een antwoord bleef tot op heden uit, maar de hand blijft ondanks alles uitgestoken.

Personeelsgebrek aankaarten is voor een vakbond geen evidente zaak. Enerzijds kunnen en mogen we niet doof zijn voor de roep van de werkvloer, die terecht vindt dat problemen zoals verlof dat niet kan worden toegekend, een verhoogde werkdruk en een veel te hoge psychosociale belasting moeten worden aangekaart. Anderzijds moeten we steeds voor ogen houden dat net door het aankaarten van een personeelsgebrek bij de buitenwereld de perceptie kan ontstaan dat het niet goed werken is bij een bedrijf, zeker bij een bedrijf dat zo in de maatschappelijke kijker loopt als de NMBS, wat een invloed kan hebben op eventuele aanwervingscampagnes die juist tot doel hadden het personeelsgebrek aan te pakken.

We denken dat we binnen OVS en in onze communicatie met pers en buitenwereld steeds zeer sereen en correct deze dunne lijn hebben bewandeld. We beseffen echter ook dat de berichten over agressie en personeelsgebrek die met de regelmaat van de klok in de media verschijnen, een afknapper kunnen zijn voor mensen die aan de slag willen als treinbegeleider.

Eén van onze leden schreef een gastbijdrage over waarom hij zijn beroep, ondanks alles, nog steeds met veel plezier en trots uitoefent. Een bijdrage die we maar al te graag publiceren, want ze verwoordt perfect wat leeft bij de overgrote meerderheid van de treinbegeleiders.

“Nu bijna tien jaar geleden besloot ik mijn leven een nieuwe wending te geven. Ik gaf mijn job in de verkoop op, en werd treinbegeleider. Een beslissing die ik me sindsdien nog geen dag beklaagd heb.

 Akkoord, door personeelsgebrek is de verlofsituatie momenteel verre van optimaal. En ja, je komt als treinbegeleider vaak in contact met mensen die zich onbeschoft of soms zelfs agressief opstellen. Maar toch zijn de meeste van mijn collega’s zeer gedreven mensen die hun beroep met passie, plezier en fierheid uitoefenen. Niet verbazend, want er zijn dan ook tal van voordelen aan ons beroep verbonden.

Eentonigheid kennen we niet als treinbegeleider, geen twee dagen zijn hetzelfde. Elke dag weer kom je met andere reizigers en collega’s in contact, meestal op een positieve manier. Er ontstaan dan ook regelmatig hechte vriendschapsbanden, zowel met collega’s als met regelmatige reizigers.

Je voert daarbij een job uit met veel verantwoordelijkheid. Samen met de machinist ben je immers baas in eigen trein, en ben je mee verantwoordelijk voor de veiligheid aan boord. Vaak moet je dan ook nog eens probleemoplossend en klantgericht denken omdat lang niet alle situaties beschreven staan in de reglementering.

De wisselende uren, gecombineerd met zeer vroege en/of zeer late diensten zijn soms zwaar, maar brengen ook veel voordelen met zich mee. Ik doe boodschappen in een bijna lege supermarkt, en kan meestal de kinderen naar school doen of gaan halen. Je wordt zelden of nooit geconfronteerd met files of verkeersdrukte, en na verloop van tijd kun je meestal terecht in een depot dicht bij je woonplaats. Vaak ben je ook gewoon in de week één of meerdere dagen thuis.

Treinbegeleiders worden, zeker gezien het vereiste opleidingsniveau om aan de toelatingsproeven te mogen deelnemen, op een zeer correcte manier verloond voor hun werk. Met enkele jaren anciënniteit zal je, premies inbegrepen, zelden of nooit minder dan 2000€ netto per maand verdienen. Je wedde is daarenboven gekoppeld aan een barema, waardoor je in de loop van je loopbaan op regelmatige tijdstippen meer zult gaan verdienen. Een garantie die je niet bij veel werkgevers hebt.

Tenslotte geniet je als personeelslid van de NMBS over aanzienlijke verkeersvoordelen. Je krijgt zelf een vrijkaart waarmee je gratis de trein kan nemen doorheen de Benelux. Voor je gezinsleden krijg je coupons waarmee ze hetzelfde kunnen doen, in eerste klasse. Op tal van andere Europese spoornetten krijg je aanzienlijke kortingen, of zelfs vrijbiljetten.

Er wordt momenteel een doorgedreven aanwervingscampagne gevoerd die het personeelstekort hopelijk binnen niet al te lange termijn oplost. Dat is echter maar de helft van het verhaal. OVS ijvert nu voor een garantie op verlof, die meer zekerheid geeft en de job voor mij en mijn collega’s nog aantrekkelijker zal maken. Kortom, ambieer je een carrièreswitch, wil je werken als treinbegeleider, laat je dan niet teveel afschrikken door de negatieve berichtgeving, en zet de stap!”

Op 03/07/2019 activeerde de Onafhankelijke Vakbond voor Spoorwegpersoneel de alarmbelprocedure met betrekking tot de problematische verlofsituatie van het treinbegeleidingspersoneel en de sterk verhoogde psychosociale belasting die hieruit voortvloeit.

Op de verzoeningsgesprekken die hierop volgden werd geen consensus bereikt over de te nemen maatregelen om aan deze problematiek te verhelpen. De directie wil zich enkel engageren tot een doorgedreven aanwervingscampagne, de maximale inzet van omkadering en instructie op de treinen, en de belofte dat er bij het opstellen van een toekomstig vervoersplan rekening zou worden gehouden met het beschikbare kader.

Voor de OVS gaan deze engagementen niet ver genoeg. De problematiek is al lang en genoegzaam bekend en vereist onmiddellijke maatregelen, geen engagementen, geen studies, geen verdere besprekingen in comités.

De OVS eist enerzijds onmiddellijke ingrepen die de psychosociale belasting doen afnemen, en anderzijds dat de nodige garanties gegeven worden dat in de toekomst, ongeacht de omstandigheden, in elke treinbegeleidingsdepot gegarandeerd aan minstens 15 procent van het voorziene kader gelijktijdig verlof kan worden toegekend.

Aangezien de directie niet aan deze eisen wou tegemoetkomen, heeft de OVS een stakingsaanzegging neergelegd voor alle treinbegeleiders, hun omkadering en hun instructie. Deze aanzegging dekt de periode van 27/07/2019 03u00 tot 28/07/2019 03u00, en is de eerste stap in een actieplan dat verdere actiedagen omvat.

De bal ligt nu in het kamp van de directie. Wij staan klaar om onze verantwoordelijkheid te nemen, maar hopen nog steeds dat een doorbraak kan worden geforceerd die de actie overbodig maakt.